مهدی فرجی؛ بهزاد قاسمی
چکیده
با گذشت بیش از یک قرن از جنبش مشروطه خواهی ایرانیان، همچنان مسائلی وجود دارند که مناقشه برانگیز هستند. از مهمترین آنها؛ ماهیت و چگونگی ظهور «نظریه» مشروطیت در ایران است. بر این اساس بازبینی مقولات ...
بیشتر
با گذشت بیش از یک قرن از جنبش مشروطه خواهی ایرانیان، همچنان مسائلی وجود دارند که مناقشه برانگیز هستند. از مهمترین آنها؛ ماهیت و چگونگی ظهور «نظریه» مشروطیت در ایران است. بر این اساس بازبینی مقولات مزبور به عنوان یک مسئلۀ مستقل پژوهشی ضرورت پیدا می کند. نوشتار حاضر با استفاده از نظریۀ بحران اسپریگنز که ناظر بر فهم نظریههای سیاسی است، به تبیین این سوال پرداخته که روند تکوین و ماهیت «نظریۀ مشروطیت» در ایران دورۀ قاجاریه چگونه بوده است؟ کاربست نظریۀ اسپریگنز، به منظور فهم ماهیت و تبیین روند تکوین نظریۀ مشروطیت در ایران، هدف این پژوهش است. نتایج بدست آمده از این تحقیق بر اساس روش توصیفی- تبیینی نشان میدهد که نظریۀ مشروطیت دفعتاً و در روزهای پایانی جنبش ظهور نکرده بود؛ بلکه روندی تاریخی- تکاملی داشته است. در خصوص ماهیت آن نیز میتوان گفت که نظریۀ مشروطیت، «نظریۀ حکومت قانون» و جنبشی برای «تأسیس آزادی» و رهائی از استبداد بود. روند تکوین این نظریه با بهرهگیری از رویکرد نظری اسپریگنز در چهار گامِ مشکل و مشاهده بی نظمی؛ علل بی نظمی؛ نظم و خیال بازسازی جامعه؛ و مرحله تجویز تبیین خواهد شد.
مقدمه
نظریۀ مشروطیت یکی از مهمترین نظریههای مدرن دولت است. پس از مواجهۀ ایرانیان با تمدن جدید غربی، نظریۀ مزبور از سوی نخبگان و منورالفکران ایرانی به عنوان راه نجات از نابسامانیها و تباهیهای کشور مطرح شد در واقع مشروطیت، نقطۀ عطف تاریخ ایرانیان است که با وقوع این جنبش، از دورۀ سنتی به دورۀ مدرن گذار میکنند. کتاب ها و مقالات بسیاری در این خصوص به رشته تحریر در آمده است؛
